Nadenken over wensen
Palliatieve zorg is méér dan zorg in de stervensfase. Het is zorg voor mensen die niet meer beter worden, met het doel dat ze nog zoveel mogelijk kwaliteit van leven hebben in de resterende tijd en in die periode zo min mogelijk lijden. Anne-Marie: ‘Het is belangrijk dat mensen tijdig nadenken over hun wensen voor die levensfase. Soms wil iemand nog een reis maken of iets ondernemen met de kleinkinderen. Soms zitten klachten zoals benauwdheid, angst, pijn het ondernemen van die wensen in de weg. Vroegtijdige en juiste ondersteuning kan bijdragen aan het verminderen van klachten, zodat de kwaliteit van leven verbeterd is en mensen weer actief kunnen zijn. Dit verbetert de kwaliteit van leven.
Wensen bespreekbaar maken
Nancy Schreur, verpleegkundig specialist palliatieve zorg in CWZ: ‘Aan ons zorgverleners dus de opdracht om zo vroeg mogelijk in gesprek te gaan met patiënten. In CWZ zijn we gestart met de implementatie van een pro-actieve zorgplanning, om wensen, waarden en behoeften ten aanzien van ziekte en behandeling met patiënten bespreekbaar te maken. Neem bijvoorbeeld een COPD-patiënt, die misschien nog maar een jaar te leven heeft. De longarts kan na signalering en markering van de palliatieve fase vragen wat deze persoon nog wenst in dat jaar en wat de hulpvragen zijn. Vervolgens kan de wijkverpleegkundige worden ingeschakeld. Tijdens een huisbezoek kan deze bekijken hoe het thuis gaat en wat er nodig is, in overleg met de betrokken zorgverleners.’
Betrokkenheid gespecialiseerde wijkverpleegkundige belangrijk
Onlangs werden de resultaten bekend van het PALZO-project (2018-2021), waaraan de huisartsen, ZZG Zorggroep, CWZ en Radboudumc meewerkten. In het project is een protocol voor 24/7 beschikbaarheid van palliatieve zorg in de thuissituatie onderzocht. Het onderzoek toont aan dat door de betrokkenheid van een gespecialiseerd wijkverpleegkundige patiënten 2 keer zoveel kans hebben om thuis te overlijden, wat de meeste mensen ook graag willen. Bij deze patiënten waren er 30% minder ziekenhuisopnames in de laatste 3 maanden voor overlijden. En door de invoering van het protocol werd een stijgende kostentrend omgebogen in een dalende kostentrend.
Brug slaan tussen ziekenhuis en thuis
Het PALZO-project liet ook zien dat nauwe aansluiting tussen zorg thuis en in het ziekenhuis voor patiënten een belangrijke meerwaarde heeft in de ervaren kwaliteit van leven . Wilma Poelstra, verpleegkundig specialist palliatieve zorg bij Zorggroep Zuid Gelderland, weet daar alles van. Zij schuift wekelijks aan bij het multidisciplinaire overleg in zowel CWZ als Radboudumc over palliatieve zorg. In het MDO zijn hulpverleners met verschillende achtergrond aanwezig om de patiënt zo goed mogelijk ondersteunen. Naast verpleegkundig- en medisch specialisten (als oncologie, pijn, geriatrie) nemen een psycholoog, een maatschappelijk werker, een geestelijk verzorger en een (transfer)verpleegkundige standaard deel aan dit overleg. Soms sluit de eigen huisarts aan, al dan niet met de behandelaar van de afdeling. Hier kan dan letterlijk een brug geslagen worden tussen ziekenhuis en thuis en ontstaat een proactief zorgplan op maat.
Proactief zorgpad op maat
Door deze afstemming verloopt de overgang tussen behandeling in het ziekenhuis en de zorg thuis meestal soepel. Een terugverwijzing naar de huisarts komt bij de patiënt vaak hard aan. Mensen denken snel dat er niets meer voor hen gedaan kan worden, dat ze er alleen voor staan. Juist in deze situatie is het belangrijk hen te laten weten dat ze niet losgelaten worden. Er zijn ook in de thuissituatie deskundige mensen die mee blijven ondersteunen. Niet alleen in lichamelijke klachten maar juist ook in het zoeken naar een nieuw evenwicht bij het onder ogen komen van een komend sterven. Waarin datgene wat de patiënt kwaliteit van leven biedt, een belangrijk uitgangspunt is om proactieve zorg te kunnen verlenen.
Juiste zorg op de juiste plek en juiste plaats
Het gaat om veel mensen die palliatieve zorg nodig hebben. Nancy: ‘Uit een landelijke studie van 2021 weten we dat 1 op de 3 patiënten die klinisch opgenomen zijn in het ziekenhuis mogelijk een palliatieve zorgbehoefte heeft. In Zuid-Gelderland waren er dat jaar 2100 overlijdens (verwacht, niet acuut). Dit aantal gaat komende jaren flink toenemen door de vergrijzing. De schaarste van personeel en stijgende zorgvraag dwingen ons om goed na te denken over hoe we dit gaan opvangen op de juiste plek en juiste plaats.’ ‘Dankzij het PALZO-project weten dat er in de regio een breed gedragen wens is om de aansluiting van palliatieve zorg tussen alle partijen te verbeteren. Het transmuraal zorgpad proactieve palliatieve zorg gaat daarbij helpen. We gaan het breder trekken, zodat ook de ouderenzorg en hospices betrokken zijn. We doen al veel goed, maar met dit zorgpad wordt het nog beter’, besluit Anne-Marie.