Het Radboudumc/CWZ expertisecentrum voor schimmelinfecties gaat met het RIVM en UMCG een screening en surveillance opzetten voor gisten, in het bijzonder Candida auris. Eelco Meijer, projectleider en tevens hoofd van het expertisecentrum locatie CWZ/Dicoon, vertelde hierover in het programma Nieuws en Co op NPO Radio 1 (20 februari 2024). ‘Met dit screeningssysteem zijn we straks voorbereid op een toename van deze gevaarlijke gist en kunnen we snel reageren bij verspreiding en uitbraken. Met deze surveillance zijn we de eerste in de wereld. We lopen dus echt voorop.’ Onlangs stelde ZonMw hiervoor een subsidie van bijna een half miljoen euro beschikbaar. Bij het internationale project zijn vele andere ziekenhuizen betrokken.
Proactief
‘Een screeningssysteem zal ervoor zorgen dat er al vroeg informatie is over welke gisten er rondgaan met welk genetisch materiaal’, vertelt Eelco. ‘Die screening kan plaatsvinden door rioolwater en bestaande infecties te onderzoeken. ‘We zijn dan niet langer reactief bezig, maar proactief. Dat is belangrijk, want infecties met gisten zoals Candida auris zijn bezig aan een opmars.’ Er is een sterke toename van gevallen wereldwijd en in Europa, met name Italië, Spanje en Griekenland. In Nederland zijn enkele import-gevallen geregistreerd. Eelco: ‘Maar vanwege het ontbreken van een structurele screening en surveillance is het moeilijk in te schatten of dit aantal een representatieve weergave is. Ook is onbekend in hoeverre andere gisten rondgaan in Nederlandse zorginstellingen.’
Nu gelukkig nog zeldzaam
Een infectie met gisten treft patiënten met een zwak immuunsysteem, maar kan ook optreden na grote operaties of bij intensive care-patiënten met een lijninfectie. ‘In ons land zijn door de goede infectiemaatregelen ernstige schimmelinfecties gelukkig nu nog zeldzaam, zegt Eelco. ‘Het gaat om tientallen infecties per jaar. Ze kunnen optreden bij mensen met een slecht immuunsysteem van zichzelf of bij verminderde immuniteit door een behandeling bij ziekte. Het is ernstig als een schimmel in de bloedbaan komt of organen kapot maakt. Zaak is om dan snel de juiste diagnose te stellen en een goede behandeling te geven. Helaas is de sterfte onder deze patiënten groot.’
Zorgelijk
Candida auris is onder de gisten het meest gevreesd, omdat deze langdurig kan overleven op oppervlakken. Daardoor kan deze zich verspreiden in gezondheidsinstellingen en tot grote en hardnekkige uitbraken leiden onder kwetsbare patiënten. Extra zorgelijk is dat de gist vaak ongevoelig is voor antischimmelmiddelen, wat de behandeling van infecties bij patiënten bemoeilijkt. Dit zijn de belangrijkste redenen waarom wereldgezondheidsorganistatie WHO om urgente actie vraagt.
Op 1 mei van start
Het project gaat op 1 mei van start, promovendus Chiara de Groot gaat hierbij ondersteunen. Eelco: ‘Er is overweldigend bewijs uit de medische literatuur dat de epidemiologie van gisten aan het verschuiven is. Met dit project kunnen wij ongewenste verspreiding van gisten in kaart brengen en verdere verspreiding voorkomen.’
Vijf doelen
- Eerste doel is het ontwikkelen van een consortium met (inter)nationale stakeholders voor coördinatie van de activiteiten en implementatie van protocollen. Zo’n consortium is belangrijk om snel te kunnen schakelen en goed te kunnen samenwerken.
- Tweede doel is om een analyse te doen van de data uit het reeds bestaande Infectieziekten Surveillance Informatie Systeem-Antibiotica Resistentie (ISIS-AR). Zo moet worden vastgesteld of deze datacollectie geschikt is voor de surveillance van gisten of dat er wat anders nodig is.
- Derde doel is om via Nederlandse methodiek een optimale screeningsmethode voor Candida auris bij patiënten te ontwikkelen in het Griekse Attikon University General Hospital, waar deze gistendemisch is.
- Vierde doel is het opzetten van ziekenhuis afvalwater surveillance en een landelijk whole genome sequencing platform voor uitbraakmonitoring van gisten.
- Vijfde doel is om de hele keten te testen door gefingeerde uitbraken met C. auris te doorlopen.
Betrokken partijen
CWZ/Dicoon
Radboudumc
RIVM
UMCG
Amsterdam UMC
Attikon University General Hospital
Erasmus MC
St. Antonius Ziekenhuis
LabMicTA